นอกจากจะนำ Geminoid-F มาแสดงละครเวทีซาโยนาระแล้ว (บทความเก่า “ถ้าไม่เหงา ก็จะมีความสุขไม่ใช่หรอ” ซาโยนาระ, หลังฉากซาโยนาระ) เมื่อวันศุกร์ที่ 16 เมษายน 2555 ศาสตราจารย์ Hiroshi Ishiguro ยังได้มาบรรยายที่คณะวิศวกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยในหัวข้อ “Human, Android and Media” (อาจผิดพลาด แต่ประมาณนี้) พอดีผมเป็นผู้ประสานงานการบรรยายนี้ เลยไม่ได้อยู่ฟังตลอด จะเล่าให้ฟังเท่าที่ได้อยู่ฟังแล้วกันนะครับ
- ในขณะนี้ปัญญาประดิษฐ์ (artificial intelligence) ยังไม่ฉลาดมาก รูปแบบหุ่นยนต์ที่เหมาะสมจะนำมาใช้งาน (practical) คือ หุ่นยนต์แบบกึ่งอัตโนมัติ กล่าวคือ หุ่นมีความเป็นอัตโนมัติในระดับหนึ่งสามารถเคลื่อนที่ไปมาและทำงานง่าย ๆ ได้ และเมื่อเจอสิ่งที่มันทำเองไม่ได้ก็ให้คนควบคุมจากระยะไกล (tele-operate) แทน วิธีนี้ทำให้คนหนึ่งคนสามารถควบคุมหุ่นยนต์ได้พร้อมกันเป็นจำนวนมาก
- ในอนาคตหุ่นยนต์จะเปลี่ยนจากหุ่นยนต์ทำงานในโรงงานมาเป็นหุ่นยนต์สังคม (social robot, interactive robot)
- มนุษย์ถูกออกแบบมาให้มีปฏิสัมพันธ์กับมนุษย์ ไม่ใช่ icon ในประเทศญี่ปุ่นจึงมีการพัฒนาเครื่องใช้ไฟฟ้าให้ตอบโต้กับผู้ใช้ได้เหมือนมนุษย์มากขึ้น เช่น หม้อหุงข้าวพูดได้ว่าข้าวสุกแล้วนะ
- ถ้าเรารู้ว่าจริง ๆ แล้วมนุษย์ต้องการอะไร เราก็จะมีแบบสุดท้าย (final design) ของสิ่งต่างๆ แต่จริง ๆ แล้วมนุษย์ก็ไม่รู้หรอกว่าตัวเองต้องการอะไร ของต่าง ๆ จึงค่อย ๆ พัฒนาไปเรื่อย ๆ
- องค์ประกอบที่จะทำให้หุ่นยนต์เหมือนมนุษย์
- รูปลักษณ์ภายนอก (appearance)
- การเคลื่อนไหว (movement)
- การรับรู้ (perception)
- การสนทนา (conversation)
- ความสามารถในการเรียนรู้ (learning and development of software)
- กลไกแบบธรรมชาติ (biomimetic mechanism)
- การเคลื่อนไหวที่เหมือนมนุษย์ เช่น
- การเคลื่อนไหวโดยจิตใต้สำนึก (subconscious movement) เช่น การกระพริบตา ถ้าไม่มีการเคลื่อนไหวแบบนี้ก็แสดงว่าคนนั้นตายแล้วหละ
- การเคลื่อนไหวแบบตอบสนอง (reaction movement) ซึ่งเกิดจากทั้งด้านกายภาพ (physical) และจิตใจ (mental) เช่น ถ้าโดนสะกิดก็จะหันมาหา แต่ถ้าโดนสะกิดบ่อย ๆ ก็จะรำคาญ
- ศาสตราจารย์ Ishiguro ได้สร้าง Geminoid หุ่นยนต์ที่เหมือนมนุษย์ขึ้นมาเพื่อใช้ศึกษาด้านการสื่อสาร การตอบสนองของคนกับหุ่นยนต์
- จากการทดลองสร้างหุ่นยนต์ให้เหมือนมนุษย์ ขยับไปมาแล้วดูการตอบสนองของคนว่ารู้สึกอย่างไรกับหุ่นยนต์นั้น ผลเป็นดังนี้
- คนจริง ๆ – ผู้ทดลองมีความรู้สึกด้านบวก
- หุ่นยนต์ที่เป็นโครงสร้างหุ่นยนต์เลย – ผู้ทดลองมีความรู้สึกด้านบวก
- หุ่นยนต์ที่ใส่ผิวหนังให้เหมือนมนุษย์ (android) – ผู้ทดลองมีความรู้สึกด้านลบ
- ปรากฎการณ์นี้เรียกว่า uncanny valley คือ เมื่อหุ่นยนต์ค่อย ๆ เหมือนมนุษย์มากขึ้น มนุษย์จะมีความรู้สึกด้านบวกมากขึ้น จนถึงจุด ๆ หนึ่งซึ่งคนจะรู้สึกไม่ดีด้วย
- android science คือ ศาสตร์ที่ศึกษาทั้งหุ่นยนต์ (robotics) และวิทยาการปัญญา (cognitive science)
- มนุษย์เราไม่ได้จดจำบุคคลด้วยรูปลักษณ์ภายนอกหรือเสียง เวลาดูรูปตัวเองก็จะรู้ว่าเป็นแค่รูป หรือเวลาฟังเสียงตัวเองก็อาจไม่รู้ด้วยซ้ำว่าเป็นเสียงตัวเอง มนุษย์เรารู้จักตัวเองน้อยมากเมื่อเทียบกับรู้จักคนอื่น แต่สิ่งที่ทำให้มนุษย์จดจำคนอื่นได้คือ การจินตนาการ (imagination) เวลาเราคุยโทรศัพท์ เราจะจินตนาการถึงคนที่เราคุยด้วยอัตโนมัติ
- ศาสตราจารย์ Ishiguro จึงมีความคิดที่จะสร้างหุ่นยนต์ที่ minimize design, maximize imagination คือ ไม่ต้องใส่รูปลักษณ์ว่าหุ่นยนต์เป็นเหมือนใคร แต่ให้ผู้ตอบโต้ด้วยเป็นผู้จินตนาการเอง จึงเกิดเป็น Telenoid ใช้เป็นสื่อกลางในการสื่อสารทางไกล (telepresense) ที่สามารถพูด ขยับตัว แสดงอารมณ์ได้
- จาก Telenoid ศาสตราจารย์ Ishiguro ยังมีแผนพัฒนาต่อให้เล็กลง และพกพาได้ จนกลายเป็นโทรศัพท์เคลื่อนที่ยุคต่อไป เรียกว่า Elfoid (ศาสตราจารย์ Ishiguro แสดงความเห็นว่า iPhone ไม่ได้เป็นนวัตกรรมเลย เพราะ ความสามารถด้านการสื่อสารยังคงเหมือนเดิม คือ ส่งเสียง แต่ Elfoid สามารถส่งอารมณ์ ความรู้สึกได้ด้วย)
- หุ่นยนต์จะเป็นสื่อกลางในการสื่อสารได้ดี เพราะ หลาย ๆ ครั้งที่คนเรารู้สึกลำบากใจที่จะคุยกับคนกันเอง แต่สามารถพูดกับหุ่นยนต์ได้อย่างสบายใจ (นึกถึง facebook ก็ได้ ที่คนมากมายเข้าไปบ่นอะไรต่อมิอะไรในนั้น ทั้ง ๆ ที่ในโลกจริงไม่กล้าพูดสิ่งเหล่านั้นออกมา)
- คอมพิวเตอร์มีประสิทธิภาพต่ำมาก เมื่อเทียบพลังงานที่สมองคนใช้ทำงาน กับคอมพิวเตอร์ทำงาน สมองใช้พลังงานน้อยกว่ามาก แต่มีความสามารถสูงกว่ามาก เพราะคอมพิวเตอร์ต้องกำจัดสัญญาณรบกวน (suppress noise) แต่ในทางธรรมชาติสัญญาณรบกวนมีอยู่ทุกที่ ธรรมชาติไม่พยายามกำจัดมัน แต่ใช้มันทำงาน ทำให้ลดพลังงานที่ต้องใช้ลง การควบคุมโดยใช้สัญญาณรบกวน (noise base control) เรียกว่า Yuragi
- ในระบบที่ซับซ้อนมาก ธรรมชาติไม่ควบคุมทุก ๆ องค์ประกอบ แต่สนใจผลลัพธ์โดยรวม เช่น เวลาคนเราขยับแขน ร่างกายไม่ได้พยายามควบคุมกล้ามเนื้อแต่ละมัดให้ทำงานอย่างใดอย่างหนึ่งอย่างเจาะจง แต่พยายามขยับให้ปลายแขนไปในที่ที่ต้องการ
- เรากำลังก้าวไปสู่ยุค trans-humanity คือ ยุคที่ก้าวข้ามระหว่างมนุษย์กับหุ่นยนต์ เราจะต้องนิยามกันใหม่ว่ามนุษย์คืออะไร มนุษย์มีหัวใจแต่หุ่นยนต์ไม่มีหรอ แล้วหัวใจคืออะไร ถ้าคนเราเปลี่ยนเป็นอวัยวะเทียมทั้งตัวจะยังเป็นมนุษย์อยู่รึเปล่า
- สุดท้าย เราศึกษาและพัฒนาแอนดรอยด์ไม่ได้เพื่อให้ได้หุ่นยนต์ที่เหมือนมนุษย์ แต่เป็นการศึกษาความเป็นมนุษย์ต่างหาก โดยใช้วิทยาการด้านหุ่นยนต์เป็นเครื่องมือ
The following two tabs change content below.
ตั้งแต่ได้เล่นหุ่นยนต์ Lego Mindstorm ก็บ้าและคลุกคลีอยู่กับหุ่นยนต์ตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา ...